جشن ها و شادی ها

در ایران باستان هر ماه سی روز تمام بود که دوازده ماه و 360 روز می شد . چون سال 365 روز و شش ساعت است . لذا پنج روز و شش ساعت باقی می ماند که آنرا روزهای کبیسه و یا بهیزک و یا پنجه و پنجه وه و روزهای گات ها می نامیدند و در میان اعراب این روزها بنام خمسه مسترقه نامیده می شد . گستره جغرافیایی برگزاری این جشنها شامل شهرهای ایران بزرگ ( فلات ایران ) می شود که بسیاری از آنها امروزه بخشی از ایران نیستند ! بخشی از این شهرهای ایرانی شامل : تاجیکستان - سمرقند - بخارا - بلخ - هرات - قندهار - عشق آباد - باکو - نخجوان - ارمنستان - دیاربکر - کردستان عراق - کردستان ترکیه و کردستان سوریه می باشند .

بعد از هر سه سال که مجموع ساعتهای باقی مانده از سال به یک روز می رسید ، روزهای کبیسه شش روز می شد ، یعنی در سه سال اولی که تعداد ساعتها به حساب نمی آمد روزهای کبیسه پنج روز بود و در سال چهارم ساعتهای چهار سال حساب شده و یک روز به جمع کبیسه اضافه می شد که شش روز می گردید و روز ششم را اُورداد[1] ( روزهای زیادی ) می گفتند .

هریک از این پنج روز کبیسه که جشن مهم آخر سال است به نام یکی از گاتهای پنج گانه است و آنها عبارتند از :

أهنه وَد روز[2]

اوُشته وَد روز[3]

سپنته مَد روز[4]

 وَهو خشتره روز[5]

وَهیشتوا یشت روز[6]

همانطوری که هریک از ماههای دوازده گانه بنام خدا یا یکی از فرشتگان است ، روزهای اول و هشتم و پانزدهم و بیست و سوم هر ماه نیز بنام خدا و بیست و شش روز دیگر بنام فرشتگان ایزدان است که نگهبانی همان روزها را دارند . برای سی روز ماه در خرده اوستا فصل ویژه ایست که آنرا اوستای سی روزه می گویند . در گاهنامه قدیم زرتشتیان پس از تمام شدن سی روز از فروردین که هر کدام نام مخصوص دارد روز را بجای سی و یکم از یکم شروع می کنند و نام اول هر ماه را اورمَزد می نامند .

در آئین مزدیستی در یک ماه لفظ دی سیه مرتبه تکرار شده و برای اینکه از یکدیگر تشخیص داده شوند هرکدام را با نام روز بعد از خود خوانده اند تا اشتباه نشود یعنی روز هشتم ماه را که دی می باشد دی بآذر گفته اند . اورمزد و دی در کتاب اوستا نام خداوند است و ایرانیان قدیم در هر ماه این چهار روز را به احترام نام آفریننده جهان تعطیل می کردند و این چهار روز را اومزد و سه دی می گفتند که اول و هشتم و پانزدهم و بیست و سوم می باشد و با این حساب در ماه چهار روز بجای چهار آدینه کنونی تعطیل داشتند . با این تفاوت که روزهای آدینه در سال پنجاه و دو روز است ولی تعطیلات دوازده ماه ایران باستان چهل و هشت روز بود .

2 . شش گاهنبار یا شش جشن

از بحث شش گاهنبار که بنام شش جشن بزرگ سال است به حقایق زیادی پی می بریم و به درک مطالبی که در جهان علم و دانش صورت چیستان حل نشدنی بخود گرفته بود پیروز می شویم . در ابتدای تورات می نویسد : خداوند در شش روز آسمانها و زمین و ستارگان و آب و گیاه و بطور کلی همه موجودات را آفرید و در روز هفتم بیاسود . و در قرآن نیز در سوره اعراف آیه پنجاه و دو آمده : بدرستی که پروردگار شما آفرید آسمانها و زمین را در شش روز .

این مطلب از کیش قدیم ایرانیان سرچشمه گرفته ، زیرا در آئین مزدیسنان آمده که اهورامزدا جهان را در شش هنگام نه در شش روز متوالی از هفته ، بلکه در مدت یکسال ( 365 روز ) آفریده است . چنانکه در آغاز فصل 25 بند هشن می گوید : اهورامزدا فرمود، آفرینش جهان در شش گاهنبار یا گهنبار ( شش وقت ) انجام گرفت .

شش گاهنبار بشرح زیر است .

میدیوزرم[7] ، میدیوشم[8] ، پیتی شهیم[9] ، ایاترم[10] ، میدیارم[11] ، همس پت مدم[12]

1- جشن میدیوزِرم- از یازدهم اردیبهشت که خورشیدروزنام داردشروع و درپانزدهم همان ماه بپایان می رسد . در این روزها ، آسمان و ستارگان و کهکشان آفریده شده است .

2- میدیوشِم – در یکصد و پنجمین روز سال یعنی از یازدهم تیرماه که خورشید روز نام دارد شروع و در پانزدهم این ماه پایان می گیرد . در این روزها دریاها و آبها آفریده شده است .

3- پِیتی شَهیم – در یکصد و هشتادمین روز سال است که به حساب قدیم از بیست و ششم شهریور که اشتاد روز است تا سی ام شهریور می باشد . زمین در این روزها آفریده شده است .

4- ایاتِرم – دویست و ده روز پس از آغاز سال است . این روزها به حساب قدیم از بیست و ششم مهر که اشتاد روز نام دارد تا سی ام مهر است ، اما با حساب کنونی از بیستم تا بیست و چهارم مهر خواهد بود . در این روزها گیاهان و اشجار آفریده شده است .

5- میدیازِرم – در دویست و نود روز از سال گذشته است و با تقویم فعلی از دهم تا چهاردهم دی ماه است . در این روزها جانوران آفریده شده اند .

6- هَمَس پَت مَدِم – در سیصد و شصت و پنجمین روز که روز آخر سال است می باشد ، ولی با تقویم فعلی از بیست و پنجم تا آخر اسفند است که مصادف با اول فروردین می باشد . این گهنبار از پنج گهنبار دیگر مهمتر و گرامی تر است و یکی از برتریهای این روز آن است که آفرینش انسان در آن صورت گرفته است .